Cơ chế CBAM của EU dự kiến sẽ làm tăng giá thép HRC Trung Quốc khoảng 65 euro/tấn, làm suy yếu năng lực cạnh tranh. Phân tích tác động, xu hướng thị trường, và vai trò của các nhà phân phối thép uy tín như Thép Trần Long.
Cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới (CBAM) của Liên minh Châu Âu sắp sửa tạo ra một cuộc cách mạng trong thị trường thép toàn cầu, đặc biệt là tại thị trường Châu Âu. Các phân tích gần đây cho thấy, khi CBAM chính thức có hiệu lực, thép nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ đối mặt với chi phí tăng đáng kể, đe dọa trực tiếp đến lợi thế cạnh tranh về giá mà quốc gia này vốn có. Điều này không chỉ định hình lại dòng chảy thương mại mà còn buộc các nhà sản xuất và phân phối thép phải thích nghi với một bối cảnh mới, nơi yếu tố bền vững môi trường trở thành một phần không thể tách rời của giá thành sản phẩm.
\n\n
Cơ chế CBAM: Đòn bẩy thay đổi cục diện thị trường thép châu Âu
\n
Cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới (CBAM) được thiết lập nhằm đánh thuế carbon đối với hàng hóa nhập khẩu vào EU có nguy cơ rò rỉ carbon, đảm bảo các sản phẩm sản xuất tại EU và sản phẩm nhập khẩu tuân thủ cùng tiêu chuẩn phát thải. Mục tiêu chính là khuyến khích các đối tác thương mại của EU giảm phát thải carbon trong quy trình sản xuất của họ. Khi CBAM đi vào hoạt động, giá thép cán nóng (HRC) của Trung Quốc dự kiến sẽ tăng thêm khoảng 65 euro mỗi tấn ngay từ thời điểm cơ chế bắt đầu có hiệu lực. Đây là một con số không hề nhỏ, đủ để làm suy yếu đáng kể khả năng cạnh tranh của các nhà sản xuất Trung Quốc.
\n
Ban đầu, nhiều doanh nghiệp có thể lầm tưởng rằng mức giảm 2,5% trong chuẩn phát thải miễn phí của năm đầu tiên sẽ chỉ gây ra những tác động nhỏ. Tuy nhiên, theo nhóm nghiên cứu CBAM của công ty tư vấn GMK Center, do bà Jingzhe Liu, Quản lý phát triển dự án tại Jingzhe Environment & Climate đứng đầu, chi phí thực tế sẽ phát sinh từ sự chênh lệch đáng kể giữa lượng phát thải thực tế và hạn mức miễn phí được quy định trong phụ lục triển khai.
\n\n
Chi phí Carbon: Thép Trung Quốc đánh mất lợi thế cạnh tranh
\n
Phân tích sâu hơn về cấu trúc chi phí cho thấy thép Trung Quốc sẽ chịu áp lực lớn. Các nhà máy thép Trung Quốc hiện có lượng phát thải trực tiếp trung bình là 2,1 tấn CO₂ tương đương trên mỗi tấn thép. Trong khi đó, chuẩn miễn phí cho thép cuộn cán nóng (HRC) chỉ được EU đặt ở mức 1,494 tấn CO₂. Khoản phí CBAM phải nộp sẽ được tính dựa trên phần chênh lệch này, cộng thêm việc hạn mức miễn phí tiếp tục giảm 2,5% ngay trong năm đầu tiên.
\n\n
Ước tính cụ thể cho thép cuộn cán nóng (HRC)
\n
Với các dữ liệu trên, ước tính cho thấy giá HRC Trung Quốc sẽ tăng thêm khoảng 65 euro/tấn. Dù hiện tại, thép HRC Trung Quốc vẫn có lợi thế khoảng 100 euro/tấn so với giá nội địa Châu Âu, nhưng mức tăng này sẽ nhanh chóng thu hẹp khoảng cách, làm giảm đáng kể sức hấp dẫn về giá. Các chuyên gia nhận định rằng, lợi thế cạnh tranh của các nhà sản xuất Trung Quốc sẽ suy yếu rõ rệt ngay từ khi cơ chế này vận hành.
\n\n
So sánh với các đối thủ chính
\n
Không chỉ Trung Quốc, các quốc gia khác cũng sẽ chịu ảnh hưởng. Thép Ấn Độ, với mức phát thải thực tế cao hơn (2,3 tấn CO₂ tương đương mỗi tấn), dự kiến sẽ phải tăng giá xuất khẩu khoảng 85 euro/tấn vào năm 2026 do CBAM. Ngược lại, các nhà sản xuất Thổ Nhĩ Kỳ, chủ yếu sử dụng lò hồ quang điện (EAF) với công nghệ sạch hơn, chỉ phải đối mặt với mức tăng giá khoảng 12 euro/tấn. Điều này cho thấy, dù chi phí sản xuất tại Thổ Nhĩ Kỳ có thể cao hơn do giá năng lượng, nhưng sau khi tính toán thuế carbon, thép Thổ Nhĩ Kỳ sẽ trở nên cạnh tranh hơn so với thép Trung Quốc tại thị trường EU.
\n\n
Tác động dài hạn và xu hướng thị trường thép toàn cầu
\n
Tác động của CBAM không dừng lại ở giai đoạn khởi điểm. Đến năm 2027, khi giá carbon trong hệ thống ETS của EU dự kiến tăng lên khoảng 120 euro/tấn CO₂ và hạn mức miễn phí tiếp tục bị cắt giảm, chi phí CBAM đối với thép nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ vượt quá 80 euro/tấn. Tại thời điểm này, Trung Quốc sẽ gần như đánh mất hoàn toàn lợi thế về chi phí thấp tại thị trường Châu Âu.
\n
Quan điểm cho rằng nghĩa vụ thanh toán CBAM đầy đủ chỉ bắt đầu vào năm 2034, khi cơ chế miễn phí được xóa bỏ hoàn toàn, là một nhận định sai lầm. Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng “cửa sổ” giữ lợi thế giá của thép Trung Quốc chỉ còn trong hai năm 2026 và 2027, đòi hỏi các nhà sản xuất phải có những điều chỉnh chiến lược kịp thời.
\n\n
Thay đổi chuỗi cung ứng và chiến lược doanh nghiệp
\n
Sự thay đổi này buộc các tổng thầu, chủ đầu tư, và nhà máy công nghiệp trên toàn cầu phải xem xét lại chiến lược mua sắm nguyên vật liệu. Trong bối cảnh thị trường thép biến động mạnh mẽ bởi các yếu tố như CBAM và các quy định môi trường ngày càng chặt chẽ, việc tìm kiếm một đối tác cung ứng thép uy tín, linh hoạt và có khả năng giảm thiểu rủi ro trở nên thiết yếu. Các doanh nghiệp như Thép Trần Long, với lợi thế tồn kho lớn, khả năng giao hàng nhanh chóng và đội ngũ tư vấn kỹ thuật chuyên sâu, cùng sự am hiểu sâu sắc về thị trường nguyên liệu, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn cung đúng chủng loại và đúng tiến độ cho các dự án lớn. Thành lập từ năm 2009, Thép Trần Long đã khẳng định giá trị cốt lõi Uy tín – Linh hoạt – Sòng phẳng – Hiệu quả – Tích lũy giá trị, sẵn sàng hỗ trợ khách hàng vượt qua những thách thức của thị trường mới.
\n\n
Cơ hội và thách thức cho các nhà phân phối thép
\n
Đối với các nhà phân phối thép tại Việt Nam nói riêng và khu vực nói chung, đây là cả cơ hội và thách thức. Cơ hội đến từ việc đa dạng hóa nguồn cung, tìm kiếm các nhà sản xuất có quy trình sản xuất xanh hơn để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Thách thức là làm thế nào để duy trì sự cạnh tranh về giá trong khi vẫn đảm bảo tuân thủ các quy định mới. Các đơn vị như Thép Trần Long, chuyên phân phối thép hình, thép tấm và thép kết cấu công nghiệp, với kho bãi lớn tại Đông Anh và trụ sở tại 358 Ngô Gia Tự – Long Biên – Hà Nội, có thể tận dụng lợi thế về khả năng tồn kho và mạng lưới phân phối để tối ưu hóa chi phí logistics và cung cấp giải pháp toàn diện cho khách hàng là các tổng thầu, chủ đầu tư và dự án công nghiệp trên toàn quốc.
\n\n
Hợp tác quốc tế trong bối cảnh thị trường carbon mới
\n
Trước thềm Hội nghị khí hậu COP30, Liên minh Châu Âu, Trung Quốc và Brazil đã nhất trí tham gia một liên minh nhằm tăng cường hợp tác trong lĩnh vực thị trường carbon. Sáng kiến này thể hiện nỗ lực chung nhằm hài hòa hóa các quy chuẩn và thực tiễn liên quan đến carbon trên phạm vi toàn cầu, mở ra hướng đi mới cho việc quản lý phát thải và thúc đẩy phát triển bền vững trong ngành công nghiệp nặng, bao gồm cả ngành thép.
\n\n
Tóm lại, CBAM không chỉ là một rào cản thương mại mà còn là một động lực mạnh mẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh trong ngành thép. Các doanh nghiệp cần chủ động nắm bắt xu hướng, đánh giá lại chuỗi cung ứng và đầu tư vào các giải pháp sản xuất bền vững để duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh trong tương lai.
